Mountaineer Entomologist: The
Congregational Mosque of Qaen and ArianShahr-Musaviyeh Plain
پس از شرح برنامه‌های
پنجم، بیست ویکم و قلۀ تفتان، اکنون گزارش پیمایش
مسیر پیادۀ بیرجند- روستای گُل را ارائه خواهیم نمود. برنامۀ اخیر در بازۀ زمانی بامداد
آدینه یازدهم تا یکشنبه شب سیزدهم فروردین 1396 و پس از هفتادمین برنامۀ باشگاه کوهنوردی دلاوران اجرا گردید. من و مرتضی ضیغمی گُل آن روز از مشهد به سوی شهرستان
بیرجند روان شدیم. خودرویمان پراید بود و وقتمان هم کاملاً آزاد! تصمیم داشتیم
مسجد جامع قاین را پیش از رسیدن به بیرجند دیده و همچنین بخت خویش برای یافتن قارچ
خوراکی خودرو (سماروغ) را بیازماییم. بخش نخست گزارش به همین موضوع می‌پردازد.
هنگام ظهر بود که بر آستان مسجد جامع
ایستادیم.
ادارۀ میراث فرهنگی، صنایع دستی و
گردشگری شهرستان قاینات درباره‌اش نوشته است:
«مسجد جامع قاین تنها بنای به یادگار مانده از شهریست که
ناصرخسرو در سال 444 هجری قمری از آن دیدن کرده است و درباره‌اش گفته: «مسجد آدینه
به شهر اندر و آنجا که مقصوره است طاقی بزرگ چنانکه بزرگتر از آن در خراسان ندیدم
و آن طاق نه درخور مسجد است.» آخرین سندی که در سنگ‌لوح‌های این مسجد می‌توان
یافت، تاریخ 796 هجری قمری را نشان می‌دهد که زمان بازسازی مسجد توسط امیر جمشید
بن قارن از فرماندهان حکومت تیمور گورکانی می‌باشد.از جاذبه‌های دیدنی مسجد می‌توان به تزئینات زیبای ایوان، دوقبله‌ای بودن، منبر چوبی، ساعت آفتابی و پایاب اشاره کرد.
این بنا به مساحت 2150 متر مربع دارای ایوانی به ارتفاع 18 متر و عرض 11 متر و دو شبستان در دو طرف و وجود ایوانچه‌هایی در اطراف صحن همانند نگینی در مرکز شهر قاین واقع شده است.
این مسجد با شماره 295 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.»
جایی که ما برای ورود به مسجد انتخاب
کردیم، در حاشیۀ خیابان اصلی ولی درب فرعی آن بود!
پیش از بازدید مسجد با یک فعالیت فرهنگی
درخور ستایش شهرداری روبرو شدیم!: کتابخانۀ روباز
اگرچه این سازه را «کتابخانۀ تخصصی فرهنگ
و هنر شهرداری قاین» پدید آورده است، ولی رفتار دور از فرهنگ و غیرهنری شهروندان
در آن نمایان‌تر بود. درباره‌ش می‌خوانیم:
«طرح کتابخانۀ روباز یکی از برنامه‌های کتابخانۀ تخصصی
فرهنگ و هنر شهرداری قاین برای عمومی نمودن و ارتقای سرانۀ مطالعۀ مفید در راستای
تحقق رهنمودهای مقام معظم رهبری است. هر فرد می‌تواند با مراجعه به این کتابخانه،
کتاب مورد علاقۀ خود را انتخاب و در همین مکان و یا هر محل دیگری مطالعه کرده و
حداکثر پس از پانزده روز به همین کتابخانه یا به کتابخانۀ شهرداری قاین واقع در
باغ ملی بازگرداند. انتظار ما از مردم فهیم و فرهنگ‌دوست قاین، دقت در حفظ و نگهداری
و تحویل به موقع کتاب است. چنانچه از علاقمندان به اهدای کتاب‌های مازاد خود می‌باشید،
می‌توانید کتب اهدایی را در همین کتابخانه و یا کتابخانۀ تخصصی فرهنگ و هنر
شهرداری قاین واقع در باغ ملی تحویل دهید تا مورد استفادۀ دیگران قرار گیرد.»
حوض فیروزه‌ای شانزده ضلعی
و شیرهای دوقلوی آب به عنوان دیگر جاذبه‌های
این بخش از مسجد مطرح هستند.
درب اصلی مسجد در یک خیابان خلوت‌تر قرار
داشته
و از جنس چوب است.
هنگامی که درون مسجد پا نهادیم، دو چیز
خودنمایی می‌کرد: یکی وضوخانۀ کهن یا احتمالا همان پایاب و دیگری شبستان و سقف
زیبایش.
هر چند که سقف این بنا دارای رنگ دلنشین
و بسیار جالب و بزرگ است
ولی پایاب خشکیده‌اش مرا بیشتر فریفتۀ
خود کرد!
نمای پشتی مسجد جامع قاین ساده و باشکوه
است
و نمای جانبی‌اش سرسبز و بزرگ و مناسب
برای اتراق خانواده‌ها.
پس از آن، راهی دشت‌های وسیع آرین‌شهر-
موسویه شدیم. همه چیز آنجا بود؛ از چادرهای محل زندگی کولیان دوره‌گرد
تا لاله‌های سرخ و زرد
کَماهای به گُل نشسته
و آب‌انبارهایی به معنای واقعی کلمه که
در محل‌های تجمع روان‌آب‌های موسمی ساخته شده بودند
و دیواره‌هایشان جایگاهی بود برای لانه‌سازی
کخ‌ها!
تنها چیزی که ندیدیم، سماروغ بود و تنها
چیزی که جمع نکردیم هم سماروغ! علتش این بود که چیز زیادی دربارۀ زمان و مکان رویش
این خوراکی خوشمزه نمی‌دانستیم. بعدتر و از طریق گفته‌های پدر و پدربزرگ مرتضی
متوجه شدیم که پس از رعد و برق و در زیر سایۀ کماهای بزرگ که خاک اندکی برآمده است
باید به دنبالش می‌گشتیم.
آگاهی بیشتر دربارۀ عکس‌ها
بخش سوم: پیمایش مسیر بیرجند- روستای گُل
آگاهی بیشتر دربارۀ عکس‌ها
با نگاهی به نام یا نشانی اینترنتی تصاویر
می‌توان به تاریخ (سال، ماه و روز میلادی) و زمان (ساعت، دقیقه و ثانیه به وقت
تهران) دقیق هر عکس و در نتیجه زمان‌بندی این برنامه پی برد.