نگاه کخ‌شناختی به "گزیده‌ی زیباترین اشعار فریدون مشیری"

An Entomological Looking at "The Collection of Freydoon Moshiri's Most Beautiful Poems"

پس از نگاه کخ‌شناختی به سروده‌های حکیم نظامی، عبید زاکانی، پروین اعتصامی، پریا ترک، رضا یاوری و سهراب سپهری بر آن شدم تا با سروده‌های یکی دیگر از ناموران پارسی زبان آشنا گردم؛ البته پیشنهاد ادبی خواهر بزرگترم، چنین اتفاقی را رقم زد.

فریدون مشیری سرایندۀ نوپرداز، نویسنده، روزنامه‌نگار و یکی از کنشگران پویای عرصۀ مشترک موسیقی و شعر بود که در بازۀ سال‌های 1305 تا 1379 خورشیدی در شهر تهران زیست. نسک «گزیده‌ی زیباترین اشعار فریدون مشیری» به کوشش علی صمدی تدوین و گرداوری شده است و آنچه پیش روی خواننده قرار می‌گیرد، افزون بر ذوق ادبی فریدون، بیانگر نگاه ویژۀ صمدی در گزینش سروده‌ها نیز هست. خوانش این اثر از جنبۀ کخ‌شناسی ادبی یعنی تأثیر کخ‌ها بر ادبیات سودمند است.

انواع مفهوم‌های کخ‌پایه تنها 4 بار در روایت 120 صفحه و 51 سروده‌ای زیباترین اشعار فریدون مشیری نام برده شده‌اند که عبارتند از: شهد (2)، پروانه (1) و تارعنکبوت (1).

غنای کخ‌شناختی نخستین نکتۀ قابل قیاس اثر مشیری می‌باشد؛ یعنی پریا ترک و رضا یاوری نسک‌های- به ترتیب سیب مهتاب را گاز بزن و کاکتوس‌ها همدیگر را دوست دارند- کوچک‌تر و البته پربارتری دارند که با توجه به رشتۀ تحصیلی، تفاوت نسلی، سبک سرایش، تقلید هنری و زمینۀ فعالیت سرایندگان قابل توجیه است.

از دیگر سو، مشیری همانند پروین واژۀ هندی شهد را برای اشاره به انگبین به کار گرفته و مزۀ نخستین بوسۀ عاشقان را بهتر از انگبین می‌داند [صفحۀ 18]:

اولین بوسۀ جان‌پرور عشق                                                                              لذت‌انگیزتر از شهد و شراب

لاجرم تشنۀ صحرای فراق                                                                                به یکی بوسه نگردد سیراب

یا هنگامی که سر در میان سینه‌های دلبر می‌گذارد، گویی انگبینی از جان معشوق را در کام خویش یافته است [ص 29]:

می‌گذارم سر میان سینه‌ات                                                                            شهد جان می‌ریزی اندر ساغرم

خوب می‌بینم که دل می‌سوزدت                                                                       بر لبان خشک و چشمان ترم

سراینده، خود را پروانۀ دلداده‌ای انگاشته که پیشِ پای دلبر ستمگرش جان می‌سپارد [ص 12]:

پر پروانه‌ای را سوخت این شمع                                                              که جانان را ز جان محبوب‌تر داشت

به پایش شاعری افتاد و جان داد                                                                       که آفاق هنر را زیر پر داشت

و سرانجام، فریدون فراگیری سیاهی شب را به ساخته شدن تارعنکبوت در جاهای آرام تشبیه می‌نماید [صفحه‌های 53 و 54]:

زمان، در بستر شب، خواب و بیدار است

سیاهی تار می‌بندد

چراغ ماه، لرزان، از نسیم سرد پاییز است

امید است نوشتار کوتاه کنونی آنچنان مورد توجه دوستداران فرهنگ و ادب پارسی و کخ‌شناسی فرهنگی قرار گرفته باشد که با بیان دیدگاه‌های خویش بر غنایش بیفزایند.

بن‌مایه

صمدی نصرت، علی 1391. گزیده‌ی زیباترین اشعار فریدون مشیری. چاپ نخست، انتشارات ولی، کرمان، 120 صفحه.