Honey and Fast
دانستی‌های نسک
راهنمای جامع روزه‌داری سنگ بنای نوشتار کنونی را فراهم آورده و بنابراین، شاید
بهتر بود که آن را نگاه کخ‌شناختی به "راهنمای جامع روزه‌داری" (An Entomological Looking at the "A
Comprehensive Guide to Fasting") بنامیم؛ زیرا نسک‌هایی مانند در آغوش نور یا الهه‌ها و ایزدان با چنین عنوان‌هایی بررسی گشته‌اند. همچنین می‌توانستیم آن
را رابطۀ میان کخ‌ها و روزه‌داری (Relationship between
Insects and Fasting) نامگذاری کنیم؛ زیرا بررسی مقوله‌هایی نظیر بقای اسلام و زندگی بر این پایه بوده است. در هر حال، چهار انگیزۀ گزینش نام
کنونی عبارتند از: 1- نسک راهنمای جامع روزه‌داری از اهمیت کخ‌شناختی ناچیزی
برخوردار بوده و مطالب ارائه شده در سایر پایگاه‌های اطلاع‌رسانی سهم بسزایی در
تکمیل این نوشتار داشته‌اند، 2- انگبین یکی از فراورده‌های کخ‌ها بوده و نمونۀ
بهتری از رابطۀ مستقیم میان خوردن کخ‌ها و روزه‌داری وجود ندارد، 3- انگبین تنها
خوراکی برآمده از کخ‌ها است که به طور رسمی و گسترده در ایران یا دیگر کشورهای
پارسی زبان مورد استفاده قرار می‌گیرد و 4- وجود یا عدم وجود انگبین اثر چندانی بر
رفتار روزه‌گیری ندارد.
نویسندۀ راهنمای جامع روزه‌داری -سعیده
یراقی اصفهانی- هفت بار کاربرد و اثرات انگبین را بازگو می‌نماید. ایشان باور دارد
که هنگام روزه گرفتن، آدمی رقت قلب پیدا نموده و آمادگی بیشتری برای شنیدن پند و
اندرز در وی پدیدار می‌گردد. گفتاورد زیر از امام نخست شیعیان- علی ابن ابیطالب-
بوده و نقش انگبین در صفای قلب را بیان می‌کند [صفحۀ 26]:
«العَسَلُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ وَ لا داءَ فیهِ یَقِّلُ الْبَلْغَم
وَ یَجْلَی الْقَلْب = انگبین شفای همۀ ناخوشی‌ها بوده و در آن بیماری نیست؛ بلغم را
کم می‌کند و قلب را صفا می‌بخشد.»
گفتاوردی از امام هفتم- موسی بن جعفر-
پاداش روزه گرفتن در ماه رجب و شوند نامگذاری این ماه را خاطرنشان می‌سازد [ص 38]:
«رَجَب نَهْرٌ فِی الْجنَّهِ اَشَّدُ بَیاضاً مِنَ الْلَبَنِ
وَ اَحلی مِنَ الْعَسَلِ فَمَنْ صامَ یَوماً مِن رَجب سَقّاهُ اللهُ مِن ذلکَ النَهْر
= رجب نام نهری است در بهشت؛ از شیر سپیدتر و از انگبین شیرین‌تر. هر کس که یک روز
از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از آن نهر به او می‌نوشاند.»
یکی از نکته‌های تغذیه‌ای چنین است [ص 61]:
«سعی کنید روزانه یک لیوان شیر و یک لیوان ماست را حتماً
مصرف کنید. شیر و لبنیات سرشار از کلسیم و ویتامین‌های A، D، B2 و B12 هستند. افراد چاق و کسانی که کلسترول خونشان بالاست،
بهتر است نوع کم‌چرب آنها را تهیه کنند. شیر و ماست پر چرب، کره و خامه نیز برای
کودکان و نوجوانان دارای وزن مناسب و افراد لاغر سودمند است. به جای نوشابه هم از
دوغ استفاده کنید. کسانی که مزۀ شیر ساده را دوست ندارند، می‌توانند به صورت شیرانگبین،
شیرخرما، شیرکاکائو و شیرموز آن را مصرف کنند.»
و در صفحۀ شصت و سوم این نسک می‌خوانیم:
«به جای انگبین یا مربا می‌توانید شیرۀ انگور را با شیر یا
خامه میل کنید.»
یراقی اصفهانی به روزه‌دارانی که ورزش می‌کنند،
گفته است [ص 92]:
«معمولاً ورزشکاران به مواد قندی و کربوهیدرات‌ها که مقدار
ذخیرۀ آنها در بدن محدود است، بیشتر نیاز دارند. در مردم عادی که به صورت غیرحرفه‌ای
ورزش می‌کنند، بیشینۀ ذخیرۀ این مواد 350 گرم است و چون مغز انسان فقط مواد قندی
مصرف می‌کند، ممکن است ورزشکار با کمبود مواد قندی در بدن روبرو شده و مشکلاتی
برایش پدید آید. به همین دلیل، ورزشکاران روزه‌دار می‌توانند با مصرف مواد قندی و
کربوهیدرات‌هایی مانند ماکارونی، انگبین، سیب‌زمینی، قند و شیرینی‌های طبیعی در
فاصلۀ میان سحر و افطار این کمبود را جبران نمایند. ورزشکارانی که هنگام شب تمرین
می‌کنند نیز باید پس از انجام ورزش با مصرف مواد قندی از پیدایش اختلال در بدن
خویش جلوگیری کنند.»
و در جای دیگری هم می‌خوانیم [ص 166]:
«خرما، انگبین، گوشت تازه و کم‌چرب و سبزی از سودمندترین
مواد خوراکی مورد نیاز روزهداران و ورزشکاران است.»
از سوی دیگر، وی می‌گوید [ص 102]:
«افرادی که برای نخستین بار روزه می‌گیرند، باید خصوصاً
هنگام افطار غذاهای سبک، نسبتاً کم حجم و پر کالری مانند لبنیات، انگبین، خرما و
برخی از شیرینی‌های ساده را استفاده نمایند.»
سایر پژوهشگران چند نکته را دربارۀ مصرف
انگبین در ماه رمضان یاداوری نموده‌اند. دکتر سیدضیاءالدین مظهری- رئیس انجمن غذا
و تغذیۀ حامی سلامت ایران- پس از بیان اینکه نوشیدنی‌های بسیار خنک و به ویژه
نوشیدنی‌های گازدار یا چای داغ و پی در پی در هنگام افطار، تشنگی و عطش را بیشتر می‌کند،
گفته است [مجله اینترنتی- امرداد 1390]:
«شروع افطار با نمک و آب جوش، بدن را آمادۀ دریافت مواد غذایی
دیگر می‌کند. بعد از آن، استفاده از یک لیوان شیر همراه با خرما، کشمش و انگبین بسیار
مناسب است و می‌تواند قندی را که بدن لازم دارد، از منابع طبیعی دریافت و جبران کند.»
کارآزمودگان تغذیه دربارۀ غذای سحری می‌گویند:
«در این ماه بهتر است که از انگبین و لیموترش تازه و یخ استفاده
کرد و از ماست و دوغ دوری نمود؛ زیرا انگبین بهترین غذای مغز بوده و می‌تواند به تفکر
کمک کند، ولی ماست فعالیت‌های مغزی را به حداقل می‌رساند.» نظر ایشان برای هنگامۀ افطار چنین است: «اگر در این ماه از انگبین استفاده کنید، شگفتی خواهید دید و بهتر است که آن را
به صورت دوشاب [Sorbet] و با یک عدد لیموترش تازه و چند تکه یخ مورد استفاده قرار
دهید و یک لیوان از آن را به مدت سه تا پنج دقیقه مصرف نمایید.» همچنین، می‌توانید یک قاشق غذاخوری انگبین و یک قاشق غذاخوری
آبلیمو (یا آب لیموترش تازه) را با یک استکان آب خنک مخلوط نموده و بیاشامید [وب‌نوشت معجزه پنهان- امرداد 1390].
«روزه را با انگبین، خرما و یا انگور رسیده و شیرین افطار کنید؛
نه با غذاهای مصیبت‌باری مانند زولبیا، بامیه و شله زرد! حریرۀ بادام با آرد برنج قهوه‌ای
که به کمک انگبین، شیرۀ انگور و یا شیرۀ خرما شیرین شده باشد، یکی دیگر از خوراکی‌های
مناسب برای افطار است.»
علی اشرف رشیدی- كارشناس ارشد تغذيه- با اشاره
به رموز تغذيه جهت كاهش احساس تشنگي روزهداران می‌گوید [سایت پزشکان
ایران- امرداد 1390]:
«اگر روزهداران در وعدۀ سحر يك عدد ليمو را با مقداري آب و
كمي انگبین مخلوط كرده و بنوشند، در طول روز كمتر احساس عطش خواهند داشت.»
دکتر مسعود کیمیاگر- عضو هیأت علمی
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی- پیشنهاد دیگری ارائه می‌دهد [وبگاه عسل خالص و طبیعی هزار گیاه]:
«خوردن مقدار اندکی خامه همراه با انگبین یا مربا شرایط گوارشی
پایدارتری را برای فرد روزه‌دار فراهم می‌کند.»
از سوی دیگر، این پژوهشگر دربارۀ
جایگزینی شیرینی‌های ویژۀ ماه رمضان گفته است: «فراموش نشود که قند زولبیا و بامیه به علت چربی بالا دیر جذب می‌شود و این ماده
هیچ نقش مثبتی در افزایش قند خون ندارد. برای همین توصیۀ ما به مصرف خرما، انگبین،
آبمیوه و موادی از این قبیل سر سفرۀ افطار است». دکتر مظهری هم می‌فرماید: «زولبیا و بامیه‌ای که با روغن چند بار مصرف شده، درست می‌گردد، دشمن قلب و دستگاه
گردش خون است. شوربختانه به دلیل باور نادرستی که در جامعه وجود دارد، افراد در مصرف
زولبیا و بامیه که سرشار از قندهای پالایش شده و چربی‌های اشباع هستند و ممکن است در
اثر جوشیدن، مواد سمی در آنها ایجاد شده باشد، زیاده‌روی می‌کنند؛ در حالی که به نفع
آنهاست تا قند مورد نیاز بدنشان را با خوردن خرما، شیر، کشمش، انگبین، چای یا حتی آبمیوۀ
تازه جبران سازند.» [وبگاه بزرگترین پایگاه
اطلاع‌رسانی غذا و سلامت- امرداد 1390].
«نیم ساعت پیش از افطار، یک قاشق غذاخوری مغز هر یک از میوه‌های
بادام، گردو، فندق و پسته را به گونه‌ای با یکدیگر بکوبید که پودر نشوند. سپس،
آنها را در یک لیوان شیر داغ خیسانیده و با کمی شکر یا انگبین شیرین کنید یا اینکه
یکی دو عدد خرمای بدون هسته به آن اضافه کنید. در زمان افطار، نخست خرما را میل نموده
و بعد، مخلوط را به هم بزنید و قاشق قاشق با کمی نان برشته میل نمایید. یادتان باشد
که اگر خواستید خوراک دیگری میل کنید، دستکم با یک ساعت فاصله باشد.»
دست‌اندرکاران فراورده‌ها و آشپزی دلپذیر نوشیدن چای زنجبیلی با لیمو و انگبین را در سحر و افطارهای
ماه رمضان بسیار سودمند می‌دانند. شیوۀ ساخت این نوشیدنی به ترتیب زیر است:
1- مقداری آب را
بجوشانید.
2- حدود دو سانتیمتر
از یک تکه ریشۀ زنجبیل را رنده کنید (زنجبیل‌ها را در انتهای ظرفی که در آن چای
سیلان دلپذیر را دم می‌کنید، قرار دهید یا اول در یک صافی بریزید. همچنین می‌توانید
چند قطعه از آن را بریده و اجازه دهید در فنجان چای- در زمانی که مشغول نوشیدن هستید-
به حالت آویزان قرار بگیرند).
3- حدود نیم تا یک قاشق
چایخوری آبلیمو در ته لیوان خود بچکانید.
4- دستکم یک قاشق غذاخوری
انگبین طبیعی دلپذیر را به لیوان بیفزایید.
5- آب جوش را روی مخلوط
انگبین و لیمو بریزید. سپس، زنجبیل و چای کیسه‌ای دلپذیر را به آن اضافه نموده و چند
دقیقه صبر کنید تا خوب خیس بخورند. اگر چای پر رنگ و قوی نمی‌نوشید، می‌توانید چای
را دیرتر بیفزایید.
6- اگر از چای کیسه‌ای استفاده نمی‌کنید، می‌توانید چای را دم
نموده و بعد از دم‌کشی، آن را به مخلوط انگبین، لیمو و زنجبیل اضافه نمایید. در
پایان، چای را از صافی عبور دهید تا برگ‌های چای و خرده‌های زنجبیل گرفته شوند.
آنچه در خطوط بالا
خوانده شد، تنها اندکی از سودهای خوردن انگبین برای روزهداران است که نگارنده از
آن آگاهی دارد. بی‌گمان، مسلمانان و پیروان سایر آئین‌های گوشه و کنار جهان عادت‌های
گوناگونی برای کاربرد انگبین و دیگر خوراکی‌های کخ‌پایه (Insect-based foods) به هنگام روزه‌داری
را می‌شناسند. خوانندگان گرامی می‌توانند دانسته‌های خویش را بازگو کرده و سود یا
زیان این رفتارها را نیز واکاوی بنمایند.
بن‌مایه
یراقی اصفهانی، سعیده. 1387. راهنمای جامع روزه‌داری. نشر شهر، تهران، 211 صفحه.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر