کالاهای کفشدوزکی

Ladybug Goods

شکل نیمه کروی و رنگ‌های گیرای سرخ، نارنجی یا صورتی که در کفشدوزک‌های آشنا دیده می‌شود، عاملی در محبوبیت جهانی آنها به ویژه در میان بانوان است. من نیز از زمان تحصیل در دورۀ کارشناسی ارشد به این کخ‌ها علاقه‌مند گشته و می‌خواستم موضوع پژوهشی پایان‌نامه‌ام را بر آنان متمرکز نمایم ولی انگار سرنوشتم چیز دیگری بود! بررسی فراوانی و الگوی توزیع فضایی کفشدوزک‌ها روی گیاهان داوودی، صنوبر، یونجه و گل محمدی کوشش‌هایی بودند که به مرحلۀ چاپ و انتشار رسیدند. پژوهشی با نام دامنۀ غذایی کفشدوزک‌ها موضوع سمینار کارشناسی ارشدم شد و لوح فشرده‌ای (CD) که در برگیرندۀ بیش از دو هزار عکس و مطالب دانشیک و فرهنگی دربارۀ افزون بر سد گونه از کفشدوزک‌هاست، به جایی نرسید. تهاجم کفشدوزک Harmonia axyridis (Pallas) را به هنگام تحصیلات ناتمام دکترا و در قالب سمینار بررسی نمودم. سپس، نام بومی این کخ در روستای عنبران- زادگاه مادرم و از توابع شهرستان طرقبه شاندیز- عنوان یکی از نوشته‌های وب‌نوشت کخ‌شناسی فرهنگی قرار گرفت (علی‌پولو). همۀ اینها می‌توانست انگیزه‌ای برای بررسی زمینه‌های شناخت فرهنگی و ادبی کفشدوزک‌ها باشد، ولی نشد!

ماندانا نوین یک بانوی کفشدوزک‌پرست (Ladybugmaniac lady) از باشندگان دزفول در استان خوزستان می‌باشد که به طور اتفاقی با این وب‌نوشت آشنا گشت. او نخستین کخ‌پروری (Insectarium) استان را راه‌اندازی نموده، مدت‌ها مادر کفشدوزک‌ها بود و بیشمار فرزندانی از گونه‌های Rodolia cardinalis (Mulsant) و Cryptolaemus montrouzieri Mulsant داشت. ادامۀ آشناییمان به تبادل چند عکس از کالاهای کفشدوزکی و انگیزۀ بیشتر برای نوشتن دربارۀ کفشدوزک‌ها انجامید. شوربختانه، کمبود وقت این انگیزه را نیز به مرحلۀ تحقق درنیاورد!

سرانجام رهنمود یا درخواست منجوق بانو- نویسندۀ وب‌نوشت کاغذ پاره های من- مرا واداشت تا به بررسی شماری از کالاهای کفشدوزکی بپردازم. امیدوارم مورد پسند خوانندگان قرار گرفته و ارائۀ رهنمودهای سازنده بر غنای این مجموعه بیفزاید.

1- کفشدوزک‌های چسبنده (Adhesive Ladybugs)

این کفشدوزک‌ها چوبی بوده و در بخش شکمی خویش برچسبی دارند که به انواع سطوح می‌چسبد. قیمت یک مجموعۀ هشت تایی آنها 15000 ریال است (شهریور 1390).

همانگونه که می‌بینیم، هنرمندان کوشیده‌اند تا با افزودن چشم، بینی و دهان به هر کدام از کفشدوزک‌ها چهره‌ای انسانی ببخشند. این افراد از جنبۀ شمار نقطه‌ها یا داشتن دهان و بینی حالت چندشکلی (Polymorphism) دارند!

عکس زیر، کفشدوزک‌های آهنربایی و ساخت کشور چین را نشان می‌دهد که در رنگ‌های کمیاب قهوه‌ای و سپید یا رنگ نایاب بنفش پدیدار گشته‌اند.

هنگامی که یک کخ‌شناس از نمای بالا به کفشدوزک نگاه می‌کند، شاید شاخک‌هایش را نبیند. به بیان بهتر، شاخک‌ها کوتاه و در سطح زیرین سر پنهان هستند. شگفتا که این کفشدوزک‌های چینی شاخک‌های نخ‌مانند خود را به همگان نشان می‌دهند!

2- کیک‌های کفشدوزکی (Ladybug Cakes)

سالروز زایش پسر ماندانا- سید سیاوش رضوی دزفولی- با یک کیک کفشدوزکی جشن گرفته شد. این کفشدوزک هشت نقطه‌ای بوده و چشمانی شبیه به خودمان دارد! سیاوش قصد بریدن سر این کخ نازنین را دارد؛ کاری که تماشایش برای کفشدوزک‌پرستان زجرآور است.

نمونۀ دیگری از سلیقۀ بانوان در انتخاب کیک تولد توسط تصویر زیر نشان داده شده است (بن‌مایه).

3- خُرْمَکِۀ کفشدوزکی (Ladybug Chocolate)

برخی از خرمکه‌هایی که در باهَمان الوان (Elvan Company) ساخته می‌شوند، همانند کفشدوزک هستند؛ البته کفشدوزک‌هایی با هشت پا !

سازندگان این کالا از کاغذهای زرورق برای پوشانیدن خرمکه (بالپوش و چهرۀ کفشدوزک) و مقوا برای پایۀ آن (پاها و شکم کفشدوزک) یاری گرفته‌اند.

4- ترازوی کفشدوزکی (Ladybug Balance)

این کالای پروانه‌ای- کفشدوزکی ابزار درامد یکی از شهروندان توس‌آنجلس در پیاده‌روهای بولوار احمدآباد بود (خرداد 1389).

همان طور که می‌بینیم، دو کفشدوزک شش نقطه‌ای با شاخک‌های افراشته (و حتماً دهان باز و چشمان گرد شده) همراه با یک پروانۀ آبی رنگ به کنار صفحۀ نمایشگر آمده و وزن کاربران را می‌نگرند!

5- جاروی کفشدوزکی (Ladybug Sweep)

این جارودستی/سفره پاک‌کن به قیمت 13000 ریال فروخته می‌شد (تیر 1390).

6- کفپوش کفشدوزکی (Ladybug Foam)

این نوع فوم پلاستیکی 45 × 330 سانتیمتری که به عنوان کفپوش در قفسه‌های کابینت یا روی تخت آشپزخانه، کف چیزنما (Vitrine) و موارد مشابه استفاده می‌شود، ساخت کشور ترکیه (با نام بازرگانی Ser&yat) بوده و 25000 ریال ارزش داشت (مهر 1390).

کفشدوزک‌های این کفپوش دارای پنج نقطه هستند.

7- پادری کفشدوزکی (Ladybug Mat)

این کفشدوزک که هفت نقطه‌اش یاداور توپ فوتبال یا یک شکل هندسی است، را ماندانا به عنوان کادوی سالروز تولد خویش دریافت نمود (تیر 1388).

8- جادستمال کاغذی کفشدوزکی (Ladybug Paper-tissue Case)

این کخ دماغ خالخالی (Spotted-noise bug) از خریدهای ماندانا و بیانگر شیفتگی‌اش نسبت به کفشدوزک‌هاست.

9- جاجورابی کفشدوزکی (Ladybug Hose Lodge)

کفشدوزک درازدست خالدار یکی دیگر از کادوهای سالروز تولد ماندانای کفشدوزک‌پرست است (تیر 1388)؛ البته شاید پلنگ نام بهتری برایش باشد!

10- قلک کفشدوزکی (Ladybug Till)

کفشدوزک هشت نقطه‌ای شاخک بلند نیز در شمار کادوهای سالروز تولد مانداناست (تیر 1388). این قلک ساختۀ کشور چین می‌باشد.

11- دفترهای کفشدوزکی (Ladybug Notebooks)

دفتر دانش‌آموزی زیر تصویری واقعی از کفشدوزک‌ها را بر روی خویش دارد،

ولی یک دفتر خاطره‌نویسی به شکل کفشدوزک طراحی شده است.

12- مدادپاک‌کن‌های کفشدوزکی (Ladybug Erasers)

یک جفت از این پاک‌کن‌های چینی به قیمت 4000 ریال فروخته می‌شدند (مهر 1390).

13- اسباب‌بازی‌های کفشدوزکی (Ladybug Toys)

ماشین/کفشدوزک کوکی زیر هدیه‌ای چینی است که در سال 1388 دریافت نمودم.

در تصویر زیر هم یک کفشدوزک پنج نقطه‌ای که سر الاکلنگ را بر تن دارد، دیده می‌شود!

این اسباب‌بازی دورگه یک ذره‌بین کودکانه با عدسی شکسته است.

واژۀ BBFZ سرنام (Acronym) پنگلیش [پارسی با بندواژگان انگلیسی] عبارت بی‌بی فاطمۀ زهراست. عبارت کامل‌تر مرغ بی[بی] فاطمۀ زهرا نیز نام بومی کفشدوزک در گویش دزفولی می‌باشد. ماندانا این نام را برای محبوب‌ترین عروسک و بخشی از نشانی وب‌نوشت خویش (کشاورزی نوین) برگزید. وی در سالروز تولدش مفتخر به دریافت BBFZ گشت (تیر 1388).

این کفشدوزک سه نقطه‌ای دارای شاخک‌های بلند و چشمان برآمده است!

ما پادری، عروسک و جادستمال کاغذی کفشدوزکی را به عنوان میهمانان همیشگی اتاق ماندانای کفشدوزک‌پرست می‌شناسیم.

14- کاپشن کفشدوزکی (Ladybug Overclothes)

این کالا یکی دیگر از ساخته‌های کشور پهناور چین است.

15- زیورآلات زنانۀ کفشدوزکی (Ladybug Womanly Decoratings)

تصویر زیر متعلق به یک کش مو است. آیا ترکیبی از گل سرخ و کفشدوزک زرد رنگ بر زیبایی گیسوان بسته شدۀ بانوان نمی‌افزاید؟!

انواع گوشواره‌های کفشدوزکی یکی دیگر از زیورآلات زنانه می‌باشد که به تازگی در بازارهای توس‌آنجلس رواج یافته است. ارزش تقریبی این کالا یک میلیون و چهارسد هزار ریال بود (دی 1390).

با توجه به آنچه گذشت، کفشدوزک نمادی ویژۀ بانوان است که یک اختلاف جالب با دیگر کخ مورد علاقۀ زنان- پروانه- دارد. شکل کلی کفشدوزک کاربرد بیشتری در طراحی کالاهای کفشدوزکی دارد، ولی به همان نسبت، خطاهای بزرگتری در این زمینه رخ داده است. در مجموع، اگر نکته‌های زیر را در نظر بگیریم، کفشدوزک‌های بهتری آفریده خواهند گشت:

1- یک جفت شاخک کفشدوزک معمولاً از سطح بالایی به آسانی دیده نمی‌شوند؛ به گونه‌ای که فاقد این اندام به نظر می‌رسد. این ویژگی در هنگامی که کفشدوزک احساس خطر نموده و بی‌حرکت می‌شود، بارزتر خواهد بود.

2- بندهای پایانی هر شاخک کلفت‌تر از بندهای پیشین است. بنابراین، شاخک شبیه گرز می‌باشد.

3- شاخک‌ها بلند و پیچ‌خورده نیستند.

4- چشم‌ها در بخش جلویی-کناری سر (و نه در بخش میانی، نزدیک به هم یا روی پیش‌قفس سینه) جای گرفته‌اند. شاخک‌ها از فاصلۀ میان دو چشم بیرون می‌آیند.

5- تن کفشدوزک‌ها بیشتر ترکیبی از رنگ‌های سرخ، نارنجی، صورتی، سیاه یا سپید را دارد. کاربرد رنگ‌هایی مانند بنفش یا قهوه‌ای در طراحی یک کفشدوزک عجیب خواهد بود.

6- خال‌ها، لکه‌ها و یا نقطه‌های هر کفشدوزک معمولاً روی بالپوش‌هایش، و نه روی یک اندام خیالی مانند بینی، دیده می‌شوند.

7- خال‌هایی که روی بالپوش کفشدوزک دیده می‌شوند، به شکل‌های نامنظم (و نه دایروی) و در طرح‌های گوناگون (ویژۀ هر گونه و نه یاداور اشکال هندسی یا در امتداد یک خط راست، منحنی‌وار و یا لزوماً در کنارۀ بالپوش‌ها) هستند.

8- شمار خال‌های کفشدوزک‌ها از صفر تا بیش از بیست عدد متغیر است و مهم‌ترین گونه‌های ایران معمولاً دو، چهار، شش، هفت، هشت، ده، یازده، سیزده، چهارده یا بیست و دو خال دارند. به طور کلی، تعداد خال سه (BBFZ)، پنج (مدادپاک‌کن) یا حالت پلنگی (جاجورابی) که در انواع کالاهای کفشدوزکی دیده شد، عجیب می‌باشد.

9- آرایش خال‌ها روی دو بال کفشدوزک به صورت متقارن بوده و بنابراین، تعداد خال نیز برابر می‌باشد. چنین حالتی در کفپوش کفشدوزکی و BBFZ دیده نمی‌شود.

10- معمولاً یک خال به صورت مشترک در بخش کاملاً میانی و لبۀ داخلی بالپوش‌ها دیده نمی‌شود. بنابراین، آرایش خال‌های مدادپاک‌کن و ذره‌بین کفشدوزکی چندان درست نیست.

11- کفشدوزک‌ها دارای شش پا هستند. بنابراین، طراحی پایه‌های خرمکۀ کفشدوزکی نادرست می‌باشد.