۱۳۹۴ فروردین ۲۳, یکشنبه

دربارۀ سوسک



About Cockroach
هنگامی که برای شناسایی یک سوسری مرده از سردۀ Periplaneta نسک سوسک خانگی و راه‌کارهای مبارزه با آن -نوشتۀ احمد ماهوان- را ورق می‌زدم (مهر 1390)، ناگهان یک یادداشت قدیمی به تاریخ هشتم خرداد ماه 1385 خورشیدی را دیدم:
«همواره معتقد بوده‌ام که حشرات و علم حشره‌شناسی در تمام شئون زندگی بشر نفوذ کرده‌اند. نقش حشرات در شکل‌گیری باورها، اعتقادات، شیوه‌های زندگی و پیشرفت علوم مختلف بر کسی پوشیده نیست. در هفتۀ پایانی اردیبهشت 1385 جلوه‌ای ویژه از نقش سوسک‌ها در مناقشات قومی و سیاسی آشکار گردید. قبل از بیان اصل داستان، بایستی به این نکته اشاره نمود که چند گاهی است در ادبیات تلویزیونی و عوام از عبارات سوسک کردن یا سوسک شدن برای اشاره به افت بسیار شدید شخصیت یا احساسات مردم استفاده می‌شود. برای مثال، گفته می‌شود فلانی را سوسک کردم یعنی احساسات یا شخصیت او را تحقیر نمودم. داستان از این قرار است که نشریۀ ایران جمعه متعلق به روزنامۀ ایران در هفتۀ مذکور کاریکاتور و نوشتۀ طنز و مسخره‌آمیزی را چاپ کرده بود که در آن ضمن سوسک خطاب کردن ایرانیان ترک زبان، نسبت به تبعات آتی نفوذ گستردۀ این قوم در مناصب و قسمت‌های مختلف کشور هشدار می‌داد. این عمل توهین‌آمیز در دو هفتۀ اخیر، جنجال‌های زیادی را برانگیخته است و مردم شهرهای مختلف آذری زبان با انجام راهپیمایی و مسئولین اجرایی و مذهبی کشور در سخنرانی‌های خویش آن را محکوم کرده‌اند. گفتنی است مدیر مسئول و طراح این کاریکاتور با وجود چند مرتبه معذرت‌خواهی رسمی در بازداشت به سر می‌برند.»
بعدها دریافتم که مانا نیستانی- طراح کاریکاتور- به مدت سه ماه زندانی شده و پس از آن برای همیشه کشورش- ایران- را ترک گفت (بن‌مایه). اکنون، این یادداشت را به دو منظور در دسترس همگان قرار دادم:
یک- تأکید بر پیشینۀ دلبستگی خویش به کخ‌شناسی فرهنگی. استاد راهنمای دورۀ دکترایم (دکتر عزیز خرازی پاکدل) و بسیاری از کسان دیگر می‌پنداشتند که بنده از ادامۀ تحصیل در حشره‌شناسی دلزده شده‌ام و من می‌گفتم که این علاقه در وجودم ریشه‌دار است!
ب- نمایش گوشه‌ای از اهمیت کخ‌شناسی فرهنگی و به ویژه سوسری‌های راستۀ Blattodea در زندگی ایرانیان.
در همان روزها و حتی چند ماه پیشتر، نوسروده‌ای با نام سوسری قهوه‌ای برای اعتراض به شرایط اجتماعی- سیاسی کشور و در راستای پشتیبانی از این کخ‌ها در فضای جهان‌نما پراکنده شده بود:
«هي!
سوسک حمام
سوسري قهوه‌اي رنگ
در شگفتم!
چرا انسان‌ها از تو بيزارند
زن‌ها با ديدنت جيغ مي‌کشند
مردها شجاع مي‌شوند
و دنبال لنگه دمپايي مي‌گردند؟
اما من مي‌دانم که تو بي‌آزاري
پاهايت نرم است و سبک
از رويم که رد مي‌شوي
تنها قلقلکم مي‌دهي
اما
پاهاي آن ديگران سرد است و زمخت
رد نمي‌شوند
آنقدر مي‌مانند
تا زير سنگيني‌شان له شوم!
مي‌گويند تو پلي‌فاژي
يعني همه‌چيزخوار
حتي جنازۀ همنوعت را مي‌خوري
و با مدفوع انسان‌ها عشق مي‌کني!
مي‌گويند تو آلوده‌اي
به من بگوييد
اين روزها
کيست که آلوده نيست؟
کيست که همنوعش را نمي‌درد؟
و کيست
که روزي هزار بار به گه خوردن نمي‌افتد؟»
داستان اعتراض‌های سیاسی، اجتماعی، خشمگینانه، طنزآلود، آهنگین و ... با استفاده از مفهوم سوسری به همین‌ها پایان نمی‌یابد. قلک سروده‌ای با زبانی کودکانه است که نسبت به شرایط اقتصادی مردم گلایه دارد:
«دویدم و دویدم                                                                                                           به قلکم رسیدم
زدم اون رو شکستم                                                                                                 تا پول بیاد تو دستم
هیچی نبود تو قلک                                                                                        به جز یک سوسک کوچک
سوسکه بگم چی کار کرد؟                                                                                     ترسید و زود فرار کرد
خونۀ اون خراب شد                                                                                              دلم واسش کباب شد
دویدم و دویدم                                                                                    رفتم برای سوسکه قلک نو خریدم»
اگرچه بیشتر مردم از این فرشتۀ نگهبان پاکی ترسیده یا چندششان می‌شود، ولی آن را بارها و بارها برای بیان لطیفه یا فرستادن پیامک به یاری می‌طلبند! بررسی نمونه‌های بیشتر و متنوع‌تر از نقش سوسری‌ها در فرهنگ‌های پارسی و ایرانی به آینده واگذار می‌گردد.

۱ نظر:

  1. MEGA AGES Slot Online Review, Bonuses & Promos
    MEGA 성남 출장마사지 AGES 평택 출장샵 Slot Machine I was very 광양 출장마사지 pleasantly surprised 제천 출장안마 to discover its online play 의왕 출장샵 experience. This is a very

    پاسخحذف